Hieronder volgt een lijst met begrippen uit het propaganda domein (bronnen: Van Dale, Wikipedia en andere).
Herkenning en bespreking van deze elementen kunnen helpen bij het doorzien van propagandistische informatie en daarmee bij de bescherming tegen die propaganda.
Angstpropaganda (fearmongering)
bangmakerij is een vorm van manipulatie die angst veroorzaakt door gebruik te maken van al of niet reëel gevaar of dreiging, het in overdrijvende zin vergroten daarvan en deze combinatie continu blijven herhalen.
Bedrog – zie ook: liegen, misleiding
het opzettelijk wekken van onjuiste voorstellingen.
Brainwashing – zie ook: hersenspoeling, indoctrinatie, menticide, rape of the mind,
also known as mind control, menticide, coercive persuasion, thought control, thought reform, and forced re-education, is the concept that the human mind can be altered or controlled by certain psychological techniques.
Censuur
censuur is het gebruiken van de macht – van de staat, een andere controlerende macht, een bepaalde groepering, of van bepaalde individuen – om informatie achter te houden of de expressie ervan aan banden te leggen
Complottheorie, complotdenker
Ridiculiserende en demoniserende term voor diegenen die zich niet voegen in het heersende narratief van de voorgeschreven werkelijkheid en in het algemeen succesvol zijn in het blootleggen van door overheid en politiek verzwegen verbanden, netwerken en uitgewerkte plannen.
Demoniseren – zie ook: ridiculiseren
door voortdurende beschuldigingen een uiterst negatief beeld van iemand (of een partij, organisatie, land) creëren; in propaganda wordt hiermee gepoogd de tegenargumenten van de ander minder waardevol, niet ter zake doende of abject te laten lijken.
Desinformatie – zie ook: misinformatie, nepnieuws
Doelbewust verspreiden van misleidende informatie om schade te berokkenen aan de geloofwaardigheid van de tegenpartij
Echokamers
In overdrachtelijke zin gebruikt: plekken waar overeenkomstige meningen worden gedeeld en bevestigd. Bovendien is de menselijke informatieverwerking onderhevig aan verschillende cognitieve vervormingen (bias). Een van deze bias-tendensen is confirmation bias: informatie wordt op zo’n manier verwerkt, geselecteerd en geïnterpreteerd dat het de eigen overtuigingen bevestigt. Binnen een echokamer leidt dit ertoe dat mensen niet meer op zoek gaan naar andere argumenten of andere perspectieven leren kennen. Zie ook: https://praxistipps.focus.de/echokammer-der-psychologische-effekt-einfach-erklaert_163852
Ethiek
tak van de filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning op het juiste handelen.
Externaliseren, projecteren, omkeren
het toeschrijven van ongewenste, negatieve kenmerken of intenties aan de wederpartij; dit heeft een tweeledig doel: ten eerste suggereert men zelf aan het genoemde onschuldig te zijn en ten tweede demoniseert men er de ander mee. Externaliseren wordt ook veelvuldig gebruikt in pogingen de eigen verantwoordelijkheid te ontduiken door die bij de ander te leggen. Externaliseren en demoniseren gaan vaak samen.
is a form of manipulation that causes fear by using exaggerated rumors of impending danger.
Gaslighting
is een vorm van psychologische manipulatie waarbij iemand wordt gemanipuleerd om aan zijn eigen waarnemingen en realiteit te twijfelen. Gaslighting is een techniek die onder meer gebruikt wordt door mensen met een narcistische persoonlijkheid – met een daarbij hoge graad van psychopathische trekken – om macht over de ander te krijgen. Slachtoffers zijn in de eerste plaats individuen met een externe locus of control. Maar onder condities van opgevoerde angst en dreiging kunnen, tezamen met ervaren groepsdruk, ook anderen hieraan ten prooi doen vallen.
Herhaling
het herhalen van een boodschap maakt deze alleen al daarmee onderdeel van de werkelijkheid. Zie: Bernays gedachtegoed in de praktijk van de propaganda.
Hersenspoelen, brainwashing, indoctrinatie, rape of the mind
is een methode waarbij bij een persoon de oude gedachte- en ideeënpatronen, inclusief zijn normen-en-waardenstelsel, worden ‘uitgewist’ en ‘vervangen’ door nieuwe. Zie ook https://massamisleiding.com/propaganda-neuropathie-effecten-op-de-hersenen/ en https://massamisleiding.com/propaganda-the-indoctrinated-brain-een-korte-inleiding/
Indoctrinatie – zie hersenspoeling
Infowar
Van informatie-oorlog wordt gesproken indien oorlogsdoelen worden nagestreefd door middel van: het verstrekken van foutieve informatie aan de kant van de vijand (desinformatie) naast het verstrekken van foutieve informatie aan eigen zijde (propaganda).
Klimaatontkenner
demoniserende term voor al diegenen die zich kritisch opstellen tegenover inmiddels achterhaalde claims dat de opwarming van de aarde wordt veroorzaakt door de mens, in het bijzonder door diens activiteiten met verhoogde CO2 productie.
Liegen – zie ook: misleiding, bedrog
met opzet dingen vertellen die niet de waarheid zijn maar wel als dusdanig worden gepresenteerd. Indien dit stelselmatig, bewust en doelmatig gebeurt is sprake van pathologisch liegen.
Massamedia
Communicatiemiddelen die een groot publiek bereiken, zoals tv, radio en kranten
Menticide – zie ook: rape of the mind, brainwashing, hersenspoeling, indoctrinatie
de systematische pogingen om de waarden en overtuigingen van een persoon te ondermijnen en te vernietigen en radicaal andere ideeën op te wekken.
Misinformatie – zie ook: desinformatie, nepnieuws
onbedoelde misleidende informatie. Dit kan ook plaatsvinden door het stelselmatig bedoeld belichten van één kant van een zaak en aspecten van de ándere kant even stelselmatig verzwijgen, weglaten, niet benoemen.
Misleiding – zie ook: bedrog, misinformatie
opzettelijke inspanning om met gebruik van bedrog, kunstgrepen en valse informatie iemand een onjuiste indruk te geven
Narratief – zie ook: voorgeschreven werkelijkheid
een samenhangend verhaal om bepaalde (politieke) ideeën overtuigend te presenteren.
Nepnieuws– zie ook: desinformatie, misinformatie
Onder nepnieuws wordt soms desinformatie en soms misinformatie verstaan. Het begrip nepnieuws wordt ook als synoniem gebruikt voor leugens en voor onzorgvuldige journalistiek.
het doel is het beïnvloeden en manipuleren van de meningen, emoties, attitudes en het gedrag van tegenstanders, neutrale partijen en bondgenoten.
Eset: “Het begrip PSYOPS is afgeleid van “psychological operations” (psychologische operaties), en is een tactiek die wordt gebruikt om de gedachten, gevoelens en gedragingen van mensen te beïnvloeden. Het gaat erom informatie te verspreiden die is ontworpen om mensen op een bepaalde manier te laten denken of handelen, vaak om een politiek of militair doel te bereiken.”
Rape of the mind – zie ook: menticide, indoctrinatie, brainwashing, hersenspoeling
een door psychiater Joost Meerloo gemunte term die het invasieve en destructieve karakter van indoctrinatie via angstpropaganda weergeeft.
Ridiculiseren – zie ook: demoniseren
iets of iemand belachelijk maken; in de propagandapraktijk wordt dat met de tegenpartij gedaan
Social media
communicatiekanalen buiten de gevestigde massamedia. Hier kunnen kritische geluiden worden geplaatst en door onafhankelijke wetenschappers en journalisten open discussies worden gevoerd die in de massamedia worden vermeden. In toenemende mate is er echter ook sprake van censuur. De recent aangenomen Europese Digital Services Act geeft overheden meer mogelijkheden om censuur toe te passen.
Voorgeschreven werkelijkheid
is een narratief dat ontstaat door stelselmatig daarop gerichte propaganda, demonisering, censuur in samenwerking van overheid en massamedia.
Wappie
tijdens het COVID-19 bedachte term voor het ridiculiseren en demoniseren van zelfdenkende burgers die de propagandistische informatie kritisch konden weerleggen en die zich niet wilden onderwerpen aan de massahysterie.
&
De Rijksoverheid stelt dat het belangrijk is dat iedereen in Nederland kritisch en nieuwsgierig blijft naar waar het nieuws vandaan komt, zie: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/desinformatie-nepnieuws
Dat is een waardevolle tip. Immers als de bron niet betrouwbaar is dan kan men terecht twijfelen aan de waarde van de informatie.
Om te beginnen dient informatie die van de overheid komt in beginsel zeer kritisch bekeken te worden, zo hield Einstein ons voor:
Het overheidsapparaat is weliswaar door het volk zelf ingericht om het belang van de burger te dienen, maar in de praktijk blijkt de overheid dat niet alleen niet altijd te doen maar integendeel zelfs ook te kunnen schaden. Het meest recent bleek dat wereldwijd bij de ‘Corona-crisis’ waar behalve veel grondrechten werden geschonden eveneens door de overheid werd vastgehouden aan desinformatie, misinformatie, onthouden van informatie en het demoniseren van critici.
Voor massamedia, zowel de commerciële als de publieke, geldt hetzelfde. Mark Twain zei over de betrouwbaarheid van krantenberichten:
Verwijzend naar hun statuten claimen redacties van massamedia betrouwbaarheid, neutraliteit en onafhankelijkheid. Maar de werkelijkheid laat zien dat informatievoorziening in de massamedia stelselmatig eenzijdig en tendentieus is, waarbij alle bekende propagandistische technieken van misleiding worden toegepast. Kritische confrontatie hiermee wordt afgedaan met slechts het verwijzen naar de statuten. Dit levert de logische conclusie op dat de échte werkelijkheid, de realiteit, niet waar kan zijn.