Schaamte en schuld

Aparte aandacht verdienen de concepten schaamte en schuld.

Schaamte is een aantasting van het zelfgevoel door een aan zichzelf toe geschreven gebrek of falen. Anticiperende schaamte is het verwachten dat men zich voor bepaald gedrag zal gaan schamen.

Schuldgevoel kan optreden in een toestand waarin men zich verantwoordelijk voelt voor een tekortkoming of verkeerde daad en daarop aangesproken kan of meent te kunnen worden.

Schaamte kan ontstaan door het hebben van gedachten en gevoelens waarvan men weet of vreest dat deze niet corresponderen met die welke gangbaar zijn  in de sociale omgeving.

In opvattingen ‘afdrijven’ van het heersende narratief  kan ook leiden tot schuldgevoelens: men is immers minder loyaal jegens de sociale groep(en) waartoe men wil behoren. Dat kan ertoe bijdragen om toch vast te houden aan het sociaal wenselijk of voorgeschreven narratief.

Schaamtegevoelens  kunnen ook (dreigen te) ontstaan bij het ontdekken van eigen vergissingen en dwalingen en kunnen ertoe leiden dat men deze verborgen houdt, óók voor zichzelf.

Net als angst maken (anticiperende) schaamte en schuldgevoelens onzeker, kwetsbaar. Deze gevoelens wil men trachten te voorkomen of neutraliseren. Agressie is daartegenover een sterk gevoel en kan schaamte overdekken.

Agressie kan in fysiek of verbaal geweld geuit worden maar zich bijvoorbeeld ook tonen in (morele) veroordeling, ridiculisering, beschimping. Vaak verraadt een agressieve opstelling achterliggende gevoelens van angst, onzekerheid, schaamte of schuld.